Культура одиночных погребений

Культура одиночных погребений (KGJ) — археологическая культура эпохи энеолита. Существовала на территории Ютландии, на северо-западе Германии и юго-западе Польши (Поморье, Великая Польша, Куявия) в период 2800—2300 гг. до н. э.

Возникновение и развитие

Считается северным вариантом культуры шнуровой керамики. Имеет также ряд общих черт с 4-й фазой культуры колоколовидных кубков (кубки с донышком).

Ливерсейдж (Liversage, 1987) выделял в развитии культуры 4 фазы:

• Луструп (Lustrup) — naczynia zdobione odciskami sznura i zdobieniami palcowymi. Charakterystyczne były duże naczynia zasobowe oraz o prostościennym profilu
• Глаттруп (Glattrup) — podobnie jak Lustrup, z tym że spotykany jest dodatkowo kulisty profil naczyń oraz zdobienia muszlą cardium
• Виндум (Vindum) — появляются богато украшенные «кубки с донышком» и «яйцевидные кубки».
• Мюрхёй (Myrhøj) — используется pl:ornament strefowo-metopowy, заимствованный у культуры колоколовидных кубков. Для фазы также характерны ланцетовидные кременные топоры.

Керамика

Występują dwa typy ceramiki: użytkowa i grobowa, różniące się jakością i zdobieniem. Główne rodzaje naczyń to puchary, misy, puchary doniczkowate, amfory i puchary z imaczami. ceramika zdobiona jest odciskami sznura, muszli cardium, stempelkami, jodełką, wątkami rytymi, ornamentem «barbed wire» (drutu kolczastego). Dekorowane są górne partie naczyń. W późniejszym okresie występuje też ornament strefowo-metopowy i listwy plastyczne.

Zabytki

Szczególne w grobach znajdowane są rytualnie złożone lancetowate sztylety krzemienne lub miedziane, topory typu A1 i B1, topory typu K (tzw. zdegenerowane). Często występują ozdoby z bursztynu.

Поселения

Małe osady, przeważnie krótkotrwałe. Dominują okresowe obozowiska. W późniejszym okresie sieć osadnicza stabilizuje się.

Погребения

Istnieje duże zróżnicowanie rytuałów pogrzebowych. Najczęściej spotykane są pochówki podkurhanowe, megalityczne oraz groby płaskie. Znajdowane są też groby wanienkowate, groby okrągłe oraz pochówki w trumnach drewnianych, ponadto występują kamienne obudowy komory grobowej. W Jutlandii i Niemczech groby są pojedyncze, natomiast w Polsce spotyka się groby zbiorowe. Przeważa obrządek szkieletowy, jednakże w Holsztynie występują groby ciałopalne. Do grobów składano liczne przedmioty należące za życia do zmarłego, takie jak puchary doniczkowate, tarczki łucznicze oraz sztylet miedziany lub krzemienny. Większość stanowią pochówki dorosłych mężczyzn, zapewne wojowników. Pochówki kobiet i dzieci są sporadyczne, zapewne istniał jeszcze inny rodzaj obrządku pogrzebowego nieuchwytny w źródłach archeologicznych. Mężczyźni chowani byli na prawym boku z twarzą zwróconą na południe, kobiety na lewym boku.

Литература

• Czebreszuk J., Społeczności Kujaw w początkach epoki brązu, Poznań 1996.
• Czebreszuk J., Schyłek neolitu i początki epoki brązu w strefie południowo-zachodniobałtyckiej (III i początki II tys. przed. Chr.) : alternatywny model kultury, Poznań 2001.